Cinsiyet Eşitliği Eylem Planı
TÜRKİYE İHRACATÇILAR MECLİSİ (TİM)
CİNSİYET EŞİTLİĞİ EYLEM PLANI (2024-2027)
Avrupa Birliği (AB) Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Stratejisi, AB Komisyonu'nun Eşitlik Birliği'ne ulaşma konusundaki kararlılığını yerine getirmektedir. Strateji, cinsiyet eşitliğine sahip bir Avrupa'ya doğru 2025 yılına kadar önemli ilerleme kaydedilmesine yönelik politika hedefleri ve eylemleri sunmaktadır. Strateji AB içindeki eylemlere odaklanırken, AB'nin toplumsal cinsiyet eşitliği ve kadınların güçlendirilmesine ilişkin dış politikasıyla da tutarlıdır.
Aynı şekilde Türkiye'de; Anayasa'nın 10. maddesinde herkesin, dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayrım gözetilmeksizin kanun önünde eşit olduğu, kadın ve erkeklerin eşit haklara sahip olduğu ve bu eşitliğin sağlanmasından devletin sorumlu olduğu belirtilmektedir.
1930 yerel seçimlerinde ve 1934 genel seçimlerinde seçme ve seçilme hakkına sahip olan Türk kadınları, bu haklara birçok Batılı ülkeden daha erken kavuştu.
Türkiye, 1985 yılında Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi'ni (CEDAW) imzalayıp onayladı.
Ayrıca, Türkiye'nin 12. Kalkınma Planı'nda (2024-2028), küresel ölçekte kadın-erkek arasındaki fırsat eşitliğinin geliştirilmesi amacıyla kadınların ekonomik, sosyal ve kültürel hayata ve her düzeyde karar alma mekanizmalarına aktif katılımının teşvik edileceği açıkça vurgulanmaktadır. Söz konusu planda ayrıca Türkiye'nin sürdürülebilir kalkınmasını hızlandırmak üzere kadınların ve kız çocuklarının dijital ve yeşil dönüşümün gerekliliklerine uygun bilgi ve beceriye kavuşması, çağın gerekliliklerine uygun şekilde eğitimin her seviyesine dâhil olmaları ve devamlılıklarının sağlanması ile sosyal hizmetlerin geliştirilmesi yoluyla iyi olma hallerinin desteklenmesinin temel öncelikler arasında olduğu ifade edilmektedir.
Bu kapsamda kadınların istihdama tam ve etkin katılması, kamu ve özel sektör ile siyasette karar alma mekanizmalarına daha fazla dâhil olması, iş ve yaşam dengesinin tesis edilmesi yönünde somut adımların atılmasının önem arz ettiği vurgulanmaktadır.
Türkiye'nin 12. Ulusal Kalkınma Planı; kadınların güçlendirilmesi, onlara yönelik ayrımcılığın önlenmesi ve kadınların erkeklere sunulan haklara, fırsatlara ve olanaklara eşit erişimini sağlamaya yönelik hedef ve önlemleri içermektedir.
Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Planları, toplumsal cinsiyet sorunlarının üstesinden gelmeye yönelik güçlü kurumsal taahhütler sunan önemli politika ve planlama araçlarıdır. Kurumumuz tüm faaliyetlerinde kadın-erkek fırsat eşitliği ilkelerine uymayı ve her türlü önyargıdan arınmış bir ortam yaratmayı ilke edinmiştir.
İyi yapılandırılmış bir toplumsal cinsiyet stratejisi, kuruluşların kurumsal düzeyde araştırma ve yenilik içeriğine toplumsal cinsiyet eşitliğini yönlendirebileceği ve dâhil edebileceği temel çerçeveyi sağlar. Kurumumuzun 2024-2027 yıllarını kapsayan ilk "Cinsiyet Eşitliği Eylem Planı" (CEP), araştırma ve inovasyonda cinsiyet eşitliğini teşvik etmeyi amaçlayan tüm girişimler için kılavuz ve ilkeler oluşturmayı amaçlayan bir çalışma belgesidir.
Bu eylem planının amacı, toplumsal cinsiyet eşitliğini geliştirmeye yönelik spesifik hedeflerin belirlenmesine yönelik bir çerçeve oluşturmak ve fırsat eşitliği taahhüdümüzü destekleyecek kurumsal bir politika oluşturmaktır.
Bu CEP, istihdamda, araştırmada, inovasyon finansmanında ve Türkiye İhracatçılar Meclisinin (TİM) tüm sosyal etkileşimlerinde cinsiyet eşitliğini teşvik etmek için bir çerçeve oluşturmanın yolunu açacak. TİM, CEP eylemlerinin uygulanmasını izleyecek, gerektiğinde gözden geçirecek ve geliştirecektir.
CEP aşağıda yer alan yedi hedefe odaklanmaktadır:
- Cinsiyete göre ayrıştırılmış sistematik veri toplama, izleme ve değerlendirmeye yönelik kurumsal yapının oluşturulması
- Çalışanlar (liderlik dâhil) ve komite üyeleri arasında cinsiyet dengesinin iyileştirilmesi
- Çalışanların ve komite üyelerinin toplumsal cinsiyet konusunda bilinçlendirilmesi
- Cinsiyet perspektifinin ilgili alanlara entegrasyonu için resmi mekanizmaların yürürlüğe konması
- Cinsiyete duyarlı bir iletişim stratejisinin uygulanması
- Tüm birimlerde uygulanabilecek iş-yaşam dengesi stratejisinin oluşturulması
- Cinsel tacizin, cinsiyete dayalı şiddetin ve ayrımcılığın önlenmesine yönelik mevcut mekanizmaların iyileştirilmesi
Bu CEP planı 6 ana bölümde kurgulanmıştır:
Bölüm I. Kadın-Erkek Fırsat Eşitliği için Kapasite Geliştirme ve Kurumsallaşma
Bölüm II. İşe Alımlar & Kariyer Gelişimi
Bölüm III. İş-Özel Hayat Dengesi
Bölüm IV. Karar Alma ve Liderlik
Bölüm V. Cinsiyet Boyutunun Araştırma İçeriğine Entegrasyonu
Bölüm VI. Kadına Karşı Şiddet, Cinsel Taciz ve Ayrımcılık
BÖLÜM I
Kadın-Erkek Fırsat Eşitliği için Kapasite Geliştirme ve Kurumsallaşma
TİM, planın uygulanmasını sağlamak için Cinsiyet Eşitliği Eylem Planı çalışmalarını TİM Sürdürülebilirlik ve İnovasyon Komisyonu bünyesinde faaliyet gösteren Kadın İhracatçıyı Güçlendirme Komitesi aracılığıyla yapmayı taahhüt etmektedir.
Kadın İhracatçıyı Güçlendirme Komitesi (KİGK) , CEP'in yönetiminden sorumlu kalıcı bir grup olacak, Komite ayrıca CEP'in uygulanmasını ve koordinasyonunu izlemek ve toplumsal cinsiyet eşitliğine ilişkin gelişim alanlarını belirlemekten de sorumlu olacaktır.
TİM Yönetim Kurulu Başkan Vekili tarafından yönetilecek olan KİGK'nın üyeleri ise TİM Başkanı tarafından atanacaktır.
Kadın İhracatçıyı Güçlendirme Komitesi (KİGK), bir görev gücü olarak görev yapmak, CEP'in uygulanmasında ve bu planda belirlenen kilometre taşlarına ulaşılmasında kilit rol üstlenmek üzere organize olacaktır.
KİGK yılda en az iki kez toplanacak ve aşağıdaki işlevlerden sorumlu olacaktır:
- Cinsiyete göre ayrıştırılmış verilerin izlenmesi, incelenmesi ve raporlanması
- CEP hedeflerinin uygulanmasının değerlendirilmesi ve raporlanması
- Toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanmasına yönelik haritalama önceliklerine girdi sağlanması
- Çalıştaylar ve farkındalık artırma faaliyetleri de dâhil olmak üzere toplumsal cinsiyet eşitliği öğrenme fırsatlarına katılım sağlanması veya liderlik edilmesi
BÖLÜM II
İşe Alımlar & Kariyer Gelişimi
İş Kanunu'nun 5. maddesine göre; iş yerinde cinsiyete dayalı ayrımcılık yapılamaz ve çalışanların cinsiyetleri aynı görev için daha düşük ücret belirlenmesinde kullanılamaz. Keza “İşveren, biyolojik veya işin niteliğine ilişkin sebepler zorunlu kılmadıkça, bir işçiye, iş sözleşmesinin yapılmasında, şartlarının oluşturulmasında, uygulanmasında ve sona ermesinde, cinsiyet veya gebelik nedeniyle doğrudan veya dolaylı farklı işlem yapamaz”. Ancak karar alma süreçlerinde cinsiyet dengesinin sağlanmasına yönelik olumlu bir örgüt kültürü ve mekanizmaların teşvik edilmesine yönelik girişimlerde bulunulacaktır.
TİM'de idari personel sayısında zaten bir cinsiyet dengesi kurulmuş durumdadır. Ancak TİM'de işe alım süreçlerinde cinsiyet eşitliği tüm üyeler arasında önemli bir ilke olarak ele alınsa da, bilinçli cinsiyet eşitliği perspektifi ve bilinçsiz cinsiyet önyargısının işe alım ve seçme süreçlerinde karar alma süreçlerine müdahale etmesini önleyecek kurumsal mekanizmalar yer almamaktadır. Ayrıca işe alım ve seçme süreçlerinde cinsiyet eşitliğini sağlamaya yönelik prosedürler bulunmamaktadır.
Bu nedenle işe alım ve kariyer geliştirme süreçlerini güçlendirmek amacıyla aşağıdaki faaliyetler gerçekleştirilecektir:
- Cinsiyet dengesini gözeten komiteler atamanın taahhüt edilmesi, bunun mümkün olmadığı durumlarda asgari kadın yüzdesinin dâhil edilmesi
- Özellikle yönetim pozisyonlarını hedef alan eğitim ve bilinçlendirme faaliyetleri yoluyla, potansiyel olarak işe alım süreçlerini etkileyen bilinçsiz önyargıların etkili bir şekilde ele alınması
- Cinsiyet boyutunun TİM faaliyetlerine entegrasyonunun teşvik edilmesi
BÖLÜM III
İş-Özel Hayat Dengesi
Bireysel refah, artan üretkenlik ve yaratıcılık gibi unsurların tümü sağlıklı bir iş-yaşam dengesinden fayda sağlamaktadır. 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu'nun 30'uncu maddesi hükmüne göre düzenlenen ve 16 Ağustos 2013 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan "Hamile veya Emziren Kadınların Çalıştırılması ile Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına İlişkin Şartlar Hakkında Yönetmelik"in 13. maddesi uyarınca; iş yerlerinde çalışan 100 ile 150 arasında kadın çalışan varsa, yaşlarına ve medeni durumlarına bakılmaksızın işveren emzirme alanı açmak zorundadır. Bu yaklaşımlarla kadın çalışanların iş-yaşam dengesinin desteklenmesi sağlanmaktadır.
İş-yaşam dengesini geliştirmek için aşağıdaki faaliyetler gerçekleştirilecektir:
- Kadın ve erkeklere eşit davranılacak ve aynı fırsatlar sunulacaktır.
- TİM'in cinsiyet politikası iç iletişim kanalları aracılığıyla düzenli olarak yaygınlaştırılacaktır.
- Eğitim ve öğretime eşit erişim parametreleri kapsamında cinsiyet dengesi sağlanacaktır.
- İşyerinde kadın hakları konusunda kamuoyunun bilgi düzeyini artırmaya yönelik eğitimler düzenlenecektir.
- Çalışanların iş memnuniyeti ve iş-yaşam dengesi, anketler aracılığıyla takip edilecektir.
BÖLÜM IV
Karar Alma ve Liderlik
İhracat politikalarının uygulanmasını izlemek ve denetlemek için TİM, ihracatçı bilincinin düzenlenmesinden ve desteklenmesinden sorumludur. Kurumumuzun öncelikli misyonu, sürdürülebilir dış ticaret hacmini artırarak, iş birliği yaptığımız ülkelerle ikili ticari, sosyal ve kültürel ilişkileri geliştirerek, “Ticaret fazlası veren Türkiye” hedefine ulaşmak ve hizmet vermektir. Bu amaç doğrultusunda gerçekleştirilecek faaliyetlerde özel sektör ile kamu sektörü arasında köprü görevi görmektedir.
TİM, kamu sektörü ile ihracatçılarımız arasındaki diyaloğun kesintisiz devamını sağlayarak sanayinin, üretimin ve ihracatın önündeki tüm engellerin kaldırılmasına yönelik çalışmalarını kararlılıkla yürütmektedir. Ülke ekonomisinin ve ihracatın geliştirilmesine yönelik stratejik planlar hazırlayan Meclisimiz, bunları Hükümetle paylaşmakta ve ihracat stratejisi, inovasyon stratejisi, kuluçka merkezleri gibi önemli projelerin koordinasyonunu sağlamaktadır.
TİM, Türk ihracatçılarının yurt dışındaki ticari faaliyetlerinin tanıtımını sağlamak amacıyla birçok organizasyon ve ticaret heyeti düzenlemekte; ticari ortak olan ülkelerle mutabakat sözleşmeleri imzalayarak, ilişkilerin geliştirilmesinde önemli rol oynamaktadır. Ayrıca TİM, Türk mallarının yurt dışındaki itibarına yönelik araştırma faaliyetleri ve Türk mallarının bilinirliği, güvenilirliği ve tercihine ilişkin saha araştırmaları yürütmektedir.
TİM, ihracatçıların üretimde ve dış ticarette avantaj sahibi olmalarını sağlamak amacıyla birçok teşvik ve desteğin sağlanması çalışmalarına katkı sağlamakta; Ar-Ge, tasarım ve girişimcilik alanlarında ekosistem oluşturarak girişimcilerimizin yurt dışına açılmasına ve uluslararası alanda başarıya ulaşmasına da yardımcı olmaktadır.
Karar alma ve liderlik bağlamında toplumsal cinsiyet eşitliğine ilişkin kurumsal farkındalığın artırılması amacıyla aşağıda sıralanan eylemler gerçekleştirilecektir:
- Cinsiyet eşitliği konusundaki mevcut durumu ve farkındalığı ortaya koymak amacıyla, karar alma aşamasında yayınlanacak olan çalışmanın nihai raporu için cinsiyete göre ayrıştırılmış veriler derlenecektir.
- Kadın ve erkeklerin karar alma pozisyonlarına eşit katılımını teşvik etmek amacıyla ulusal ve uluslararası mevzuat ile en iyi uygulamalar belirlenerek raporlanacaktır.
- Kadınların en az %40 oranında temsil edilmesini hedefleyen bir politika belgesi yayınlanacaktır. Tüm karar alma pozisyonlarında cinsiyet dengesini teşvik edecek politikalar oluşturulacaktır.
- Kadın liderli projelere rekabet avantajı kazandırmak amacıyla proje hazırlık ve değerleme süreçlerinde kadınlara pozitif ayrımcılık sağlanacaktır. Bu, cinsiyet dengesinin dikkate alınmasıyla kadınların proje liderliğinde desteklenmesine yardımcı olacaktır.
BÖLÜM V
Cinsiyet Boyutunun Araştırma İçeriğine Entegrasyonu
TİM, tüm faaliyetlerinde toplumsal cinsiyet eşitliği kavramına önem vermektedir. Bu, hizmet mükemmelliğinin ve çığır açan inovasyonun ancak Türkiye'nin potansiyelinden en iyi şekilde yararlanılmasıyla mümkün olabileceği anlamına gelmektedir. TİM, cinsiyet, milliyet veya yaştan bağımsız olarak tüm faaliyetlerde bütün çalışanlara eşit fırsatlar sağlarken, hizmet mükemmelliğini de garanti altına almayı taahhüt etmektedir.
Kapsayıcı bir vizyonun benimsenmesi, araştırmalara toplumsal cinsiyet boyutunun entegre edilmesi, araştırma analizlerinin bu temelde yapılması ve toplumsal cinsiyete duyarlı planlama perspektifinden bütçe yapısının geliştirilmesi için aşağıdaki eylemlerin gerçekleştirilmesine olanak sağlayacaktır:
- Toplumsal cinsiyet eşitliği boyutunun araştırmalara daha iyi entegre edilmesi ve farkındalığın artırılması amacıyla eğitimler düzenlenecektir. Bu amaçla yılda en az bir kez araştırmacılara yönelik katılım şartıyla eğitim oturumları düzenlenecektir.
- Toplumsal cinsiyete duyarlı planlama ve bütçeleme çalışmaları yapılacak, katılımcılara alanında uzman kişiler eğitim verecektir.
- Araştırma bulgularında cinsiyete duyarlı raporlama ve planlamanın yanı sıra cinsiyete göre ayrıştırılmış analiz ve bağlantılı metodolojiler sunulacaktır.
- Proje ekiplerinin cinsiyet dengeli olmasını sağlamak için düzenleyici eylemler gerçekleştirilecektir.
BÖLÜM VI
Kadına Karşı Şiddet, Cinsel Taciz ve Ayrımcılık
Kadına yönelik şiddet, cinsel taciz ve ayrımcılık, Türk hukukunda ağır cezalarla cezalandırılan suçlardır. Anayasa ve diğer yasalar aynı zamanda insan onuruna dayalı insan haklarının korunmasını ve geliştirilmesini, bireylerin eşit muamele görme hakkını ve hukuken tanınan hak ve özgürlüklerin kullanımında ayrımcılığın önlenmesini güvence altına alır.
4857 sayılı İş Kanunu'nda cinsel taciz ve ayrımcılık yasaklanarak işçi ve işveren açısından iş sözleşmesinin haklı nedenle feshi gerekçesi olarak tanımlanmışsa da çalışanlar arasında cinsel taciz ve ayrımcılığın ne olduğu konusunda hâlâ bir anlayış eksikliği mevcuttur.
İş yerinde kadına yönelik şiddet, cinsel taciz ve ayrımcılıkla mücadele kapsamında aşağıdaki faaliyetler gerçekleştirilecektir:
- Cinsel taciz ve ayrımcılıkla mücadele ve farkındalık yaratma konularında tüm çalışan ve yöneticilere yönelik eğitimler düzenlenecektir.
- Cinsel taciz ve ayrımcılıkla mücadele amacıyla yasal haklar ve şikâyet mekanizmaları konusunda bilinçlendirme faaliyetleri gerçekleştirilecektir.
- Cinsiyet ayrımcılığına bağlı engellerin belirlenmesine yönelik farkındalık çalışmaları düzenlenerek bu alanda politikalar geliştirilecektir.