Aşı Senaryoları ve Dünya Ticareti
2020 yılında dünya ticaretindeki gelişmeleri büyük ölçüde covid-19 salgınının etkileri belirledi. 2021 yılında ise bu kez covid-19 salgınına karşı uygulanacak aşı senaryoları belirleyici olacak. 2020 yılında covid-19 nedeniyle daralan dünya mal ticaretinin 2021 yılında iyimser aşı senaryolarına bağlı olarak yeniden büyümesi beklenmektedir.
Dünya mal ticareti de dünya ekonomisindeki daralmaya bağlı olarak 2020 yılında küçülecektir. Dünya mal ticareti 2020 yılının ilk çeyreğinde değer olarak yüzde 6,0, ikinci çeyreğinde ise yüzde 21,0 daralmıştı. Yaz aylarından itibaren başlayan toparlanma ile dünya mal ticaretindeki daralma üçüncü çeyrekte yüzde 4,5 seviyesine kadar geriledi. Dünya mal ticareti yılın sürprizini ise son çeyrekte gerçekleştirdi. Salgının ikinci dalgasından duyulan endişe ile siparişler öne çekildi ve mal ticaretinde genişleme son çeyrekte daha da hızlandı. Buna bağlı olarak dördüncü çeyrekte dünya mal ticareti yüzde 4,0 büyüme gösterdi.
Çeyrek dönemlerdeki gelişmelere bağlı olarak dünya mal ticareti 2020 yılının genelinde miktar olarak yüzde 8,5 ve değer olarak ise yüzde 7,0 daralmış olacaktır. Böylece 2019 yılında 18,35 trilyon dolar olan dünya mal ticareti 202o yılında 17,08 trilyon dolara gerilemiştir. Dünya mal ticaretinde yaşanan daralma ikinci çeyrekte ortaya konulan korkutucu yüksek daralma öngörülerinin oldukça altında kalmıştır.
2021 yılında dünya mal ticaretini bu kez de covid-19 aşı senaryoları şekillendirecektir. İkinci dalgası daha kuvvetli yaşanan salgın olumsuz etkisini ocak-şubat aylarında da sürdürecektir. Buna bağlı olarak yeni yılın ilk çeyreğinde muhtemelen dünya ticareti önemli ölçüde zayıflayacak ve hatta yeniden daralabilecektir.
2021 yılında ana belirleyici ise aşı uygulamaları olacaktır. Yılın ilk yarısında küresel ölçekte sağlanacak aşı uygulaması ile salgın yılın ikinci yarısında kontrol altına alınması iyimser senaryoyu oluşturmaktadır. Aşı ve uygulaması ile ilgili bu iyimser senaryonun hayata geçmesi halinde muhtemelen 2021 yılının ikinci çeyreğinden itibaren dünya ticaretinde hızlanan bir büyüme yaşanabilecektir. Bu nedenle iyimser senaryoda ihracatta hem yılın ilk aylarındaki zorlu süreç hem de sonrasındaki hızlı büyüme dönemi birlikte yaşanacaktır.
Aşıdaki iyimser senaryonun gerçekleşmesi halinde dünya mal ticaretinin 2021 yılında miktar olarak yüzde 6,0, değer olarak ise yüzde 8,0 genişlemesi beklenmektedir. Böylece 2021 yılında dünya mal ticareti 18,45 trilyon dolara yükselebilecektir.
Aşı uygulamasındaki kötümser senaryo ise aşının dünya genelinde yaygın olarak uygulanamaması ve/veya aşıların tamamen veya kısmen başarısız olmalarını içermektedir. Bu senaryo içinde 2021 yılında iktisadi faaliyetlerde ve dünya mal ticaretinde yüksek dalgalanmalar kaçınılmaz olacaktır.
Aşı uygulamasına ilişkin olarak iyimser ve kötümser senaryoların içinde ayrıca ülkeler arasındaki aşı yarışının olacağı da görülmektedir. Veya bir başka deyişle ülkeler yeterli sayıda aşıyı temin ederek ihtiyaç duyan tüm kesimleri bir an önce aşılamayı hedeflemektedirler.
Yeni yılın başından itibaren aşının yaygın olarak kullanımı hızla başlayacaktır. Türkiye açısından ihracatta bu süreçte iki önemli konu öne çıkmaktadır. İlk olarak Türkiye'nin başta Avrupa Birliği ülkeleri olmak üzere ihracat pazarlarındaki aşı takvimi ve uygulama başarıları yakından izlenecektir. Bu pazarlar diğer ülkelere göre daha önce açılacak pazarlar olacaktır. Diğer yandan Türkiye'nin rakipleri ihracatçı ve tedarikçi ülkelerdeki aşı uygulamaları da önemli olacaktır. Nitekim aşılamada geri kalan veya başarısız olan ihracatçı tedarikçi ülkeler açılan pazarlarda pay kaybedebileceklerdir.
Bu nedenlerle Türkiye'de aşılama uygulamasının takvimi ve başarısı mal ve hizmet ihracatı açısından da büyük önem taşımaktadır. Yeni yılın başından itibaren yaygın uygulamanın başlaması ve yılın ilk yarısında ihtiyaç duyulan tüm kesimlerin aşılanarak yeterli bağışıklık seviyelerine ulaşılması sağlanmalıdır. Böylece ihracat için gerekli üretim ve tedarik alt yapısının da sağlıklı çalışması temin edilmiş olacaktır. Dünya'da ve Türkiye'de iyimser aşı senaryosunun gerçekleşmesi halinde 2021 yılında 190 milyar dolar ihracata ulaşılabilecektir.