Dünya İhracatında Hızlı Toparlanma Kalıcı Mı?

Küresel ekonomi karşılaştığı COVID-19 salgını nedeniyle yılın ilk yarısında önemli ölçüde hasar görmüştür. Dünya ekonomisi, 2020 yılının ilk çeyreğinde yüzde 5,0 ve ikinci çeyreğinde ise yüzde 10,2 daralmıştır. Böylece yılın ilk yarısında yüzde 7,6 daralma yaşanmıştır. Dünya mal ticareti ise yılın ilk çeyreğinde yüzde 5,0 ve ikinci çeyreğinde ise yüzde 27,0 daralma göstermiştir. Yılın ilk yarısında mal ticaretinde daralma yüzde 16,7 olarak gerçekleşmiştir. Küresel ekonomi daha çok ikinci çeyrekte önemli ölçüde daralmış ve iktisadi faaliyetler dip yapmıştır. Yılın üçüncü çeyreğinden itibaren ise dünya ekonomisi ve iktisadi faaliyetlerde beklendiği gibi bir toparlanma başlamıştır.

Küresel sanayi üretimi ve mal ticareti, yılın üçüncü çeyreğinde beklentilerin üzerinde bir toparlanma göstermektedir. Küresel sanayi üretimi temmuz ayından itibaren yeniden büyümeye başlamıştır. Küresel sanayi PMI ağustos ayında 51,8 puana ulaşarak büyümeyi sürdürmüştür. Nisan ayında görülen 39,8 puanlık dip sonrası sanayi üretimi yaz aylarında hızlı toparlanmıştır. Dünya mal ticareti de yaz aylarında yine beklentilerin üzerinde bir toparlanma göstermektedir. Küresel sanayi ihracatında yeni alınan siparişler ağustos ayında 49,9 puana yükselmiştir. Böylece büyüme alanına çok yaklaşılmıştır. Sanayi malı ihracatında yeni alınan siparişler nisan ayında 27,1 puan ile dip yapmış iken 4 ay sonra yeniden büyüme alanına ulaşmıştır.

İKİNCİ DALGA ENDİŞESİ STOKLARI DOLDURDU

Küresel ekonomide beklentilerin üzerindeki toparlanma yine COVID-19 endişeleri ile açıklanabilmektedir. Haziran ayı başından itibaren iktisadi faaliyetlere geri dönüş başlamıştır. İktisadi faaliyetler kontrollü ve güvenli hali ile geri geldiği için bu dönem yeni normal olarak adlandırılmaktadır. Yeni normal dönemi içinde haziran ayından itibaren firmalar ilk olarak eriyen stokları için siparişler vermişlerdir. Stoklar tamamlandıktan sonra firmalar bu kez de sonbahar aylarında gelebilecek yeni bir COVID-19 salgını endişesi nedeniyle daha yüksek stoklar tutmaya başlamışlardır. Firmalar hem girdileri hem de nihai ürünlerinde daha yüksek stoklar ile sonbahara girmektedir. Firmaların stoklarına yönelik bu iki yaklaşımı nedeniyle yine beklentilerin üzerinde siparişler ortaya çıkmış bu da dünya sanayi üretiminde ve dünya mal ihracatında beklentilerin üzerinde toparlanmayı ortaya çıkarmıştır. Önümüzdeki aylarda en azından yıl sonuna kadar firmaların benzer eğilim içinde kalmaları beklenmektedir. Bu da sanayi üretimi ve ihracatta toparlanmanın yavaşlamasına rağmen süreceği anlamına gelmektedir.

DÜNYA MAL TİCARETİNDEKİ BÜYÜME İÇİN ZAMANA İHTİYAÇ VAR

Dünya mal ticaretine yön veren üç ülkenin dış ticaret verileri dünya ticaretinde toparlanmanın olduğunu ancak henüz büyümeye geçilemediğini göstermektedir. Dünyanın en büyük ihracatçısı Çin'in ilk sekiz ayda mal ihracatı yüzde 2,3, mal ithalatı ise yüzde 5,2 daralmıştır. Dünyanın en büyük ithalatçısı ABD'nin ise mal ithalatı yılın ilk yedi ayında yüzde 13,8, ihracatı ise yüzde 17,5 gerilemiştir. Avrupa Birliği'nin yılın ilk yarısında AB dışı ihracatı yüzde 12,4, ithalatı yüzde 12,6 ve AB içi ticareti ise yüzde 12,7 küçülmüştür. Görüldüğü gibi ikinci çeyrek sonrası küçülmeler azalıyor olmakla birlikte dünya mal ihracatında büyümeye geçiş için zamana ihtiyaç bulunmaktadır.

Dünya mal ticaretinde sektörler ise farklı gelişmeler göstermektedir. Medikal ürünler, kişisel bakım ve koruma ürünleri, ilaç ve eczacılık ürünleri ile kâğıt ürünleri ihracatı büyüme gösterirken, gıda, kimyasallar ve biyoteknoloji ürünleri ihracatı da büyüme bölgesine geçmek üzeredirler.  Ana metal sanayi, metal eşyalar sanayi, makine, otomotiv ve inşaat malzemeleri ürünleri ihracatında ise toparlanma göreceli olarak daha yavaş gerçekleşmektedir. Yine yarı dayanıklı tüketim malları grubu içinde yer alan tekstil, hazır giyim, deri, ayakkabı ürünleri ihracatı ise zayıf kalmaya devam etmektedir.

İKİNCİ DALGA, KÜRESEL MAL TİCARETİNDEKİ TOPARLANMAYI KESİNTİYE UĞRATABİLİR

COVID-19 sonrası beklenen küresel tedarik zincirinde yeniden yapılanmanın küresel ihracat üzerindeki etkisi ise henüz görülmemektedir. Bu etki için zamana ihtiyaç duyulmaktadır. Diğer yandan küresel mal ticaretindeki beklentilerin üzerindeki hızla toparlanması muhtemelen önümüzdeki aylarda hız kesmeye başlayacaktır. Toparlanmanın kesintiye uğraması ise ancak ikinci ve daha kuvvetli bir salgın dalgası yaşanması halinde olabilecektir. Makine ihracatçısından biri olan Çin'in makine ihracatı ocak-ağustos döneminde geçen yıla göre yüzde 5,0 gerilemiş durumdadır. Almanya'nın ilk 7 aylık makine ihracatı ise yüzde 15,5 düşüş göstermiştir. En büyük ithalatçı olan ABD'nin makine ithalatı ise yılın ilk 7 ayında 15,3 gerilemiştir. Küresel makine ticareti önümüzdeki aylada toparlanmaya devam edecektir. Ancak 2020 yılının genelinde yüzde 10-12 arasında bir daralma olacaktır. Yılın son dört ayında kuvvetli bir ikinci dalganın yaşanması halinde ise toparlanma kesintiye uğrayacak ve daha yüksek bir daralma yaşanabilecektir.