Dünya ticaretinde ana senaryo iki çeyrek küçülme
Dünya ticaretinde dalgalanmaların olduğu bir dönem yaşıyoruz. 2017 ve 2018 yıllarında hızlı büyüyen dünya ticareti 2019 yılında ticaret savaşlarının başlaması ile durağanlaşmıştı. 2020 yılındaki pandemi salgını ile dünya mal ticaretinde önemli bir daralma oldu. 2021 yılında ise bu kez pandemi sonrası ortaya çıkan yeni normal koşulları içinde dünya ticaretinde yeniden sıçrama gerçekleşti. 2022 yılının ilk yarısında dünya mal ticaretinde hem miktar hem de değer olarak büyüme devam etti. Ancak yılın ikinci yarısında bu kez savaşın ve sıkı para politikalarının etkileri ile dünya ticareti yeniden yavaşlamaya başladı. Dünya ticaretinde gelecek döneme ilişkin ana senaryo iki çeyrek küçülme yaşanmasıdır.
İki çeyrek küçülme bekleniyor
Dünya ticaretinde mevcut koşullar içinde ana senaryo 2022 yılının son çeyreğinde ve 2023 yılının ilk çeyreğinde küçülme yaşanmasıdır. Sıkı para politikaları ve birçok merkez bankasının faiz oranları 2023 yılının ilk çeyreği sonunda zirveye ulaşacaktır. Enflasyonların da bu tarihten itibaren kalıcı olarak geri çekilmeye başlaması beklenmektedir. Bu çerçevede yılın ikinci yarısına ilişkin beklentiler daha olumlu olacaktır. Dünya ticaretinin bu varsayımlar çerçevesinde 2023 ikinci çeyrekte küçülmeyi durdurması ve 2023 yılı üçüncü çeyreğinde yeniden büyüme sürecine girmesi beklenmektedir.
Dünya ihracatında gerilemeler başladı
Dünya ticaretindeki yavaşlamanın ardından beklenen küçülme varsayımı, fiilen sahaya da yansımaya başlamıştır. Eylül ve Ekim aylarında büyük ihracatçı ülkelerin ihracatları fiilen azalmaktadır. En büyük ihracatçı Çin'in ihracatı Ekim ayında yılın ilk gerilemesini yaşamıştır. Euro Bölgesi'nin ihracatı son aylardaki yavaşlamanın ardından daralmaya geçmiştir. ABD'nin ihracatı henüz yavaşlama eğilimindedir. Japonya, Güney Kore ve Tayvan'ın ihracatları da Ekim ayında küçülmüştür. Ekim ayı fiili ihracat verileri, dünya ticaretindeki küçülme beklentilerinin hayata geçtiğini göstermektedir.
İhracatta alınan siparişler geriliyor
Gelecek döneme ilişkin ihracatın seyrini gösteren en iyi veri, alınan ihracat siparişlerindeki gelişmelerdir. Satın Alma Yöneticileri Endeksi içinde yer alan ihracatta alınan siparişler verisi, dünya ticaretinde daralmayı göstermektedir. Ekim ayında dünya ticaretinin yüzde 90'ını yapan 42 ülkenin alınan ihracat siparişleri 39 ülkede düşüş göstermiştir. Hindistan, Avustralya ve Vietnam alınan ihracat siparişleri artan üç ülke olmuştur. Almanya, Çek Cumhuriyeti, Polonya, Avusturya ve Tayvan alınan siparişlerin en sert düştüğü ülkeler olarak kayıtlara geçmiştir. Tayvan, Çin ile olan sıkıntıları nedeniyle daralma yaşamaktadır. Avrupa ülkeleri ise savaşın, sıkı para politikaları ile enerji tasarrufu planının sınırlayıcı etkilerini yaşamaya başlamıştır.
Navlun göstergelerinde sert düşüşler
Küresel ticaretteki gelişmeleri yansıtan bir diğer önemli gösterge, taşımacılık fiyatları yani navlunlardır. Pandemi sonrası ortaya çıkan arz ve tedarik sıkıntıları ile konteyner taşımacılığındaki sıkıntılar sonrası navlun fiyatları beş-altı katı artış göstermişti. Genel beklenti, konteyner ve tedarik sıkıntılarının aşılması ile navlunların da gerilemesi ancak pandemi öncesine dönemeyeceği şeklindeydi. Ancak küresel resesyon beklentileri ve ticaretteki fiili küçülme nedeniyle navlunlarda da sert düşüşler yaşanmaktadır. Navlunlar pandemi öncesine de yaklaşmış bulunmaktadır.
Türkiye'de de sektörlerin ihracat siparişleri geriliyor
Küresel ticarette yaşanan gelişmeler, Türkiye'nin ihracatını da doğrudan etkilemektedir. Türkiye'nin sektörler ihracatı Ekim ayında gerilemiştir. Ancak serbest bölgelerden yapılan transit ticarette önemli artış sürmektedir ve bu nedenle toplam ihracatta sınırlı da olsa bir artış yaşanmıştır. Gelecek döneme ilişkin ihracat beklentilerini şekillendiren en iyi gösterge olan alınan ihracat siparişleri, Türkiye'nin ihracatında düşüşün süreceğini göstermektedir. İstanbul Sanayi Odası'nın Satın Alma Yöneticileri Endeksi'nde tüm alt sektörlerde alınan ihracat siparişleri Ekim ayında gerilemiştir. Türkiye'nin sektörler ihracatı muhtemelen iki çeyrekte de küçülecektir.
Enflasyonla mücadelede erken zafer, ticareti rahatlatır
Dünya ekonomisi ve ticaretinde yaşanan daralmanın sona ermesi, büyük ölçüde küresel enflasyon ile mücadeleye bağlı bulunmaktadır. Ayrıca savaşın nasıl evrileceği ve enerji krizinin Avrupa'daki etkileri de belirleyici olacaktır. Enflasyonda kalıcı gerileme ne kadar erken başlarsa beklentilerdeki iyileşme ve ticaretteki toparlanma da o kadar erken olacaktır. Ticaretin geleceği açısından gözler zorlu kış aylarında enflasyonda, savaşın gelişmelerinde ve enerji krizinin etkilerinde olacaktır.
Küresel koşullar Türkiye'nin ihracatını sınırlarken en önemli destek, ihracatın finansmanında yaşanacak rahatlama ile Türk lirası üzerindeki baskının sona ermesi olacaktır.
EN BÜYÜK İHRACATÇI ÇİN'İN İHRACATI EKİM AYINDA YILIN İLK GERİLEMESİNİ YAŞAMIŞTIR. ABD'NİN İHRACATI HENÜZ YAVAŞLAMA EĞİLİMİNDEDİR. EURO BÖLGESİ'NİN İHRACATI SON AYLARDAKİ YAVAŞLAMANIN ARDINDAN DARALMAYA GEÇMİŞTİR. EKİM AYI FİİLİ İHRACAT VERİLERİ, DÜNYA TİCARETİNDEKİ KÜÇÜLME BEKLENTİLERİNİN HAYATA GEÇTİĞİNİ GÖSTERMEKTEDİR.