Dünya Ticaretinde Normalleşme Nasıl Olacak?
Covid-19 salgını nedeniyle ortaya çıkan koşullar içinde 2020 yılında dünya ekonomisi ve ticaretinde karşılaşılacak hasar giderek ortaya çıkarken, normalleşme sürecine ilişkin öngörüler de netleşiyor. Salgının olası seyri de bu konularda belirleyici oluyor. Bu nedenle öncelikle salgının seyrine ilişkin beklentileri ve senaryoları değerlendirelim. Dünya genelinde salgın halen devam ediyor, ancak günlük yeni vaka sayısı azalıyor ve bir çok ülkede salgının yayılması kontrol altına alınmaya başlanmış durumdadır. Bu çerçevede salgının dünya genelinde haziran ayı sonuna kadar tamamen kontrol altına alınacağı beklenmektedir. Fakat bu salgının bittiği anlamını taşımayacaktır. Bu nedenle normalleşme süreci yeni normale geçiş olarak adlandırılmaktadır. Yeni normal dönem aşı bulunana ve dünya genelinde bağışıklık kazanılana kadar sürecektir. Yeni normal içinde covid-19'a karşı alınan önlemler de sürecektir. Aşının bulunması ve dünya genelinde uygulanarak korunma sağlanması için takvim 2021 yılı haziran ayına kadar bir takvimi içermektedir. Yeni normal de bu takvime bağlı olarak en azından 2021 yılı yaz aylarına kadar sürecektir.
Covid-19 salgınına ve yeni normale ilişkin bu iyimser varsayımlar çerçevesinde dünya ekonomisinin 2020 yılında yüzde 4,0 küçülmesi, dünya mal ticaretinin de değer olarak yüzde 20,0 daralması beklenmektedir. Ekonomide ve ticarette küçülme yaşanacak olmakla birlikte yıl içinde ilerlendikçe toparlanma olacağı da öngörülmektedir. Nitekim salgının kontrol altına alınması ile ülkeler normalleşme planlarını açıklamakta ve uygulamaya koymaktadırlar. Bu aşamada kritik konu toparlanmanın hangi hızla ve hangi takvim içinde gerçekleşeceği olmaktadır. Özellikle ihracatçılar açısından dünya mal ve hizmet ticareti için toparlanma öngörüleri önem kazanmaktadır.
Mal ve hizmet ticaretlerinde muhtemelen farklı takvimler içinde toparlanma olacaktır. Hizmet sektörü covid-19 önlemlerinden daha fazla etkilenmeye devam edecektir. Hizmet ticaretinde turizm, havacılık ve taşımacılık sektörlerinde toparlanma zaman alacaktır. Hizmetler doğrudan insan ile temas halinde sunulmaktadır ve bu nedenle başta sosyal mesafe kuralı olmak üzere alınan önlemlerden etkilenmeye devam edecektir. Hizmet ticaretinde daralma yılın ikinci ve üçüncü çeyreğinde de sürecektir. İlk toparlanma muhtemelen yılın son çeyreğinde başlayacaktır.
2021 sonuna kadar kademeli bir toparlanma olacak
Dünya mal ticareti ise 2020 yılında yüzde 20 daralacaktır. Yılın ikinci çeyreğinde daralma yüzde 30 seviyelerinde gerçekleşecektir. Yılın üçüncü çeyreğinde mal ticaretinde toparlanma başlayacaktır, ancak yine de geçen seneye göre yüzde 25 oranında bir daralma yaşanması muhtemeldir. Yılın son çeyreğinde ise ticaretteki küçülme önemli ölçüde yavaşlayacaktır. Yine muhtemelen son çeyrekte mal ticaretinde küçülme yüzde 15'e kadar inebilecektir. Dünya mal ticareti ilk büyümeye ise 2021 yılının ilk veya ikinci çeyreğinde geçebilecektir. 2021 yılında yaşanacak büyüme ile dünya mal ticareti 2019 yılı seviyesinin yüzde 90'ına ancak dönebilecektir. 2019 yılında 18,25 trilyon dolar olan dünya mal ticareti 2020 yılında 14,5 milyar dolar seviyesine kadar inebilecektir. 2021 yılında ise 16 milyar dolara ulaşabilecektir.
Emtia fiyatlarındaki gerileme de dünya mal ticaretinin büyüklüğünü olumsuz etkileyecektir. Örneğin petrol fiyatları için mevcut talep artışı beklentisi ile 2020 yılında ortalama 30 dolar, 2021 yılı için ise 40 dolar fiyatları tahmin edilmektedir. Buna bağlı olarak petrol kimya ve diğer kimyasal ürün fiyatları da düşük kalmaya devam edecektir. Metal fiyatlarında da sınırlı toparlanmalar olacaktır. Bu da ana metal sanayi ile metal eşyalar sanayinde fiyatları sınırlayacaktır. Diğer sanayi ürünlerinin ticareti de tüketicilerin, sektörlerin ve kamunun yeni normal içindeki talep şekillenmesine bağlı olarak gelişme gösterecektir. Öncelikle kamu kesimleri krize karşı açıkladıkları destek paketleri nedeniyle kaynaklarını bu alana yönlendirecektir. Sağlık ve ilgili alanlar hariç diğer kamu yatırımlarında ve harcamalarında kısıntılara gidilecektir. Tüketiciler ise iş ve gelir kayıpları ve yeni normal koşulları içinde önemli bir süre zorunlu harcamaları dışında tasarruf eğilimi içinde kalacaktır. Sektörler de tüketicilerin bu eğilimine paralel olarak kademeli bir talep artışı gösterecektir. Tüm bu beklentiler bir arada değerlendirildiğinde sanayi malları ticaretinde de 2021 yılı sonuna kadar yayılacak kademeli bir toparlanma olacaktır.
İhracatçılarımız 2021 yılı sonuna kadar sürmesi muhtemel kademeli toparlanma beklentileri çerçevesinde yeni üretim, tedarik, istihdam, ihracat ve finansman planları hazırlamalıdır. Firmalar ayrıca kârlılıklarını sürdürebilecekleri yeni başa baş noktalarına uyum sağlamak için de mali iyileştirmeler yapmalıdır.