Küresel Enflasyon ve Dünya Ticaretinin Geleceği
Dünya ekonomisi ve özellikle dünya ticaretinde 2021 yılında yüksek bir büyüme yaşanıyor. Pandemi sonrası verilen destekler, merkez bankalarının parasal genişlemeyi sürdürmesi, aşılama ile yaşanan büyük açılma gibi unsurlar ile 2021 yılında ekonomideki toparlanma hızlı büyümeye dönüşmüş bulunmaktadır. Yine yeni normal koşuları da daha kalıcı olarak yaşanmaktadır.
Bu gelişmeler çerçevesinde 2020 yılında 17,0 trilyon dolara gerileyen dünya mal ticareti 2021 yılında 20 trilyon doları aşmaktadır. Dünya mal ticaretinde değer olarak geçen yıla göre yaklaşık yüzde 18 büyüme gerçekleşmektedir. Miktar olarak ise büyüme dünya ticaret örgütü tarafından yüzde 10,8 olarak hesaplanmaktadır. 2021 yılında miktar bazında da önemli bir genişleme yaşanmışken, ticarete konu olan tüm mal fiyatlarında yaşanan artışlar da ticaretin değer olarak daha hızlı büyümesine neden olmuştur. Türkiye de genişleyen dünya mal ticaretinden payını artırarak yararlanmaktadır. İhracat ilk kez 200 milyar doları aşmış durumdadır.
2021 yılında yaşanan hızlı büyümeler ile beraber önemli diğer ekonomik gelişmeler de yaşanmaktadır. Bunların başında küresel ölçekte artan enflasyon gelmektedir. Uzun yıllardır çok düşük enflasyon ile yaşayan gelişmiş ülkelerde özellikle üretici fiyatları artışı ile tüketici enflasyonu en yüksek seviyelerine ulaşmıştır.
Yüksek enflasyona karşı farklı değerlendirmeler bulunmaktadır. Bunlar içinde daha çok taraftarı olan görüş enflasyonun geçici olduğudur. Enflasyon pandemi sonrası yaşanan tedarik ve üretim sıkıntılarından kaynaklanmakta olup arz sorunları kaynaklı bir enflasyondur. Arz kaynaklı sorunların kademeli olarak sona ereceği ve enflasyonun da normalleşeceği beklenmektedir. Uluslararası ekonomi örgütleri de bu görüşe yakındır.
Enflasyona ilişkin ikinci görüş ise yüksek fiyat artışlarının yapısal nedenlere dayandığı şeklindedir. 2005 sonrası Asya'dan yapılan ucuz ithalat ile gelişmiş ülkelerde enflasyon sürekli baskılanmıştır. Ancak pandemi sonrası tedarik güvenliği nedeniyle üretim ve tedarikin bir bölümü Asya'dan diğer üretim merkezlerine kaydırılmaktadır. Ancak bu tedarikler görece daha pahalı olmaktadır ve enflasyona yol açmaktadır. Küresel tedarikte yaşanan değişim kalıcı olacağı için dünya da daha pahalı üretim ve tedarike alışmak zorunda kalacaktır. Bu nedenle enflasyonda yaşanan artış daha uzun vadeli kalıcı olacaktır.
Bu aşamada büyük merkez bankalarına yine önemli görevler düşmektedir. Büyük merkez bankaları bir yandan küresel toparlanma, diğer yandan yüksek enflasyon ve küresel olarak yaşanan tedarik, taşımacılık ve enerji krizi ortamıyla karşı karşıya kalmıştır. Yüksek enflasyonun kalıcı olma riskine karşı FED başta olmak üzere parasal genişlemeden çıkış için hazırlıklar başlamıştır. FED muhtemelen 2-3 Kasım tarihlerindeki toplantısında parasal genişlemeden çıkış takvimini açıklayacaktır ve parasal genişlemeyi 2022 yılı ortasında sona erdirecektir. FED'in bu sıkılaşma adımı 2022 yılında küresel ekonomide belirleyici olacaktır. Avrupa merkez bankası ise parasal genişlemeyi bir süre daha devam ettirecektir.
Parasal genişlemelerin sona erdirilmesinin küresel ekonomiyi ve ticareti nasıl etkileyeceği önemli olacaktır. Ekonomilerde yavaşlama olması ve bunun yüksek enflasyon ile birleşmesi halinde bir dönem stagflasyon yaşanması endişesi bulunmaktadır. Resesyon uzak bir ihtimal gibi durmaktadır. Merkez bankalarının gecikmesi halinde ise yüksek enflasyonun 1970'ler ve 1980'lerdeki gibi kalıcı olmasından endişe duyulmaktadır.
Parasal genişlemelerin 2022 yılında kademeli olarak sona erdirilmesi ekonomilerde sınırlı bir yavaşlamaya yol açacaktır. Dünya genelinde aşılamanın yaygınlaşması ile 2022 yılının ikinci yarısında daha dengeli ve kalıcı bir toparlanma olacaktır. Bu da ekonomik büyümeyi destekleyecektir. Yüksek enflasyon 2022 yılı ortalarına kadar sürecek, yılın ikinci yarısından itibaren kademeli ancak yavaş bir gerileme ile normalleşmeye başlayacaktır. Dünya ekonomisi 2022 yılında yüzde 4'ün üzerinde bir büyüme gösterecek ve stagflasyon yaşanmayacaktır.
Dünya mal ticareti de yukarıdaki parasal genişlemeden çıkış, aşılama ve ekonomik büyüme senaryosu içinde büyümeye devam edecektir. Ancak 2022 yılında dünya mal ticaretindeki büyüme 2021 yılına göre hem miktar hem de değer olarak daha yavaş gerçekleşecektir. Muhtemelen miktar olarak yüzde 4-5 ve değer olarak da yüzde 6-7 büyüme yaşanacaktır.